Blog: Dobrobit životinja kao agregat u problematici klimatskih promena
Republika Srbija se odlučno pridružuje svetskim silama u borbi protiv klimatskih promena, i novi Nacrt zakona je dokaz tome. Zakonom će, prema postojećem Nacrtu biti obuhvaćeni najveći proizvođači gasova koji ostvaruju efekat staklene bašte, među kojima se nalaze drumski i avio saobraćaj.
S druge strane, iako je prema brojnim nezavisnim istraživanjima, pa čak i prema podacima Ujedinjenih nacija, industrijski uzgoj životinja zarad proizvodnje mesa i mleka postavljen blizu vrha liste najštetnijih industrija u pogledu očuvanja životne sredine, Nacrt zakona ne predviđa konkretnije korake u suočavanju sa ovim problemom.
Industrijski uzgoj životinja ostvaruje paradoksalnu situaciju u kojoj zarad proizvodnje hrane dolazi do prekomernog iscrpljivanja resursa, te smanjenih mogućnosti ostvarivanja stope proizvodnje. Razlozi tome su ekološke posledice uzrokovane sečom šuma kako bi se obezbedio prostor za čuvanje životinja iz uzgoja, potrošnja vode, višedecenijsko obnavljanje istih sorti useva čime se ostvaruje efekat nefertilnosti zemljišta, upotreba jakih pesticida koji narušavaju zemljišnu kulturu i masovna proizvodnja genetički modifikovane biljne hrane i žitarica koja nepovoljno utiče na plodnost useva u kasnijim godinama.
Industrijska proizvodnja mesnih proizvoda osim ekoloških, ima i ekonomske posledice jer se pojavljuje na tržištu kao direktan učesnik čime efektivno utiče na cenu proizvoda i neselektivno se pristupa segmentaciji tržišta u kojoj se tržište biljne hrane podređuje potrebama velikih industrija, a ne potrebama pojedinaca. Industrije otkupljuju velike količine biljne hrane i žitarica kako bi namirile potrebe životinja iz uzgoja čime se stvara jaz između pojedinaca kao učesnika na tržištu i ponude koja ne ispunjava kvantitativne zahteve. Pojedinci se susreću sa visokim cenama i manjkom hrane i na taj način prinuđeni su da biraju hranu životinjskog porekla koju ne mogu uvek da priušte. U tekstu objavljenom na veb sajtu Organizacije za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija, navodi se da industrijski uzgoj životinja nije održiv sistem u svetu u kome ~1 milijarda ljudi ne dobija dovoljno hrane.
Takođe, prema izveštajima nevladinog instituta za istraživanja o životnoj sredini na globalnom nivou, sa sedištem u Vašingtonu (Worldwatch Institute (WI)) u poslednje tri decenije utrostručena je proizvodnja i potrošnja mesa dok je s druge strane u periodu između 1970. i 2004. godine emisija gasova koji ostvaruju efekat staklene bašte (CO2, CH4, N2O, HFC, PFC i SF6) porasla za oko 70%.
Ekološki otisak proizvodnje hrane obuhvata više različitih dimenzija uključujući: karbonski otisak (ukupna količina GSB – gasovi koji ostvaruju efekat staklene bašte (eng. „GHG“); otisak azota (oslobađanje azota); plavi i zeleni otisak vode (površinski i podzemni izvori sveže vode i vlaga neophodna za rast biljaka, deo prirodnog isparenja) i zemljišni otisak (upotreba zemljišta).
Proizvodni sistemi hrane zavisno od vrste, mogu ostvariti nizak otisak jednog ekološkog parametra, a visok otisak drugog ekološkog parametra. Ipak, stočni uzgoj bez obzira na tip i kvalitet industrije ostvaruje uvek visok otisak, u svim ekološkim parametrima. Stočnim uzgojem dobijaju se reciklirani nutrijenti. Proizvedena biljna hrana i žitarice već su ostvarile ekološki otisak u svom domenu, ali umesto da se kao gotov proizvod nađu na tržištu, biće upućene na stočne farme. Na ovaj način, tržište iziskuje proizvodnju dodatne količine biljne hrane i žitarica čime se ponavlja već ostvaren ekološki otisak. S druge strane, nutrijenti iz ove hrane prethodno poslati na stočne farme postaju iscrpljeni resursi. Više hrane se unese na stočne farme nego što se u njima proizvede. Prema podacima Međunarodnog istraživačkog instituta za proizvodnju hrane (The International Food Policy Research Institute (IFPRI)) čak 80% od ukupne proizvedene soje u čitavom svetu i 40-50% godišnje proizvodnje kukuruza i drugih žitarica otkupljuju industrije mesa i mleka. Kako bi se proizveo 1 kilogram mesa potrebno je utrošiti čak 3 kilograma žitarica.
Takođe, smanjenjem stočnog uzgoja ostvaruje se pozitivan efekat i na upotrebu zemljišta kao faktor ekološkog otiska. Smanjenjem zahteva na tržištu za žitaricama koji su usklađeni sa potrebama stočnih farmi, dolazi do oslobađanja velikih površina zdravog obradivog zemljišta. Na globalnom nivou, stočne industrije snose odgovornost za eksploataciju čak 1/3 obradivog zemljišta i 70% ukupne potrošnje vode. Smanjenjem stočnog uzgoja i proizvodnje smanjiće se ekološki otisak u svim parametrima koji se analiziraju kada je proizvodnja hrane u pitanju: ukupna količina GSB; otisak azota; otisak vode; upotreba zemljišta.
Prema istraživanju zajedničkog istraživačkog centra Evropske komisije (Joint Research Centre – JRC) ukupna emisija gasova koji ostvaruju efekat staklene bašte iznosi 12,8% za područje EU, dok se u istom istraživanju navode podaci Organizacije za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (The Food and Agriculture Organization – FAO)) o stopi od čak 18% na globalnom nivou.
U istraživanju koje je obuhvatilo 210 različitih scenarija iz 63 studije, 197 je pokazalo benefite po životnu sredinu i klimatske promene prelaskom većinskog stanovništva na ekološki održive tipove ishrane. 13 scenarija nije ukazalo na značajne ekološke benefite promenom tipa ishrane, dok je 197 scenarija ukazalo na apsolutnu ekološku dobrobit primenom sistema proizvodnje i tipa ishrane koji smanjuje ili potpuno isključuje unos proizvoda životinjskog porekla.
Izvori:
- Science of the Total Environment, „The environmental cost of subsistence: Optimizing diets to minimize footprints“, J.A.Gephart, K.F.Davis (2016)
- PLoS ONE, „The Impacts of Dietary Change on Greenhouse Gas Emissions, Land Use, Water Use, and Health: A Systematic Review“,L.Aleksandrowicz, R.Green (2016)
- FAO, „Tackling climate change through livestock“ (2013)
- Vojno delo, „Klimatske promene i nacionalna bezbednost“, Gavrilo D. Ostojić (2016)
- European Commission JRC, Evaluation of the livestock sector’s contribution to the EU greenhouse gas emissions (GGELS) – Final report – (2010)
Autor bloga: Dina Stefanović, potpredsednica Saveta Zelene stranke za zaštitu i dobrobit životinja
